Pootaardappels

(1867) Uit zaailingen van de Garnet Chili ontstond bij de kwekerboer Albert Bresee (in Hubbardton Vermont) deze veelbelovende aardappel, die spoedig de meest populaire werd in de V.S.! Nog steeds zijn minstens 150 moderne variëteiten uit ‘Garnet Chili’ afkomstig trouwens. De tamelijk gladde, roze schil herbergt smakelijk wit knolvlees net rode strepen.

(1897) Ouders: Magnum Bonum x Early Regent. James Clark (1825-1890) legde de basis voor dit ras. Nog steeds wordt ‘Epicure’ geteeld in noordelijke landen, vanwege het goede herstel na een laat nachtvorstje. De ronde gele knollen hebben diepliggende ogen (pitten of met schil koken). De smaak van dit vruchtbare ras: heerlijk bloemig, het wordt wel de Engelse Opperdoes genoemd!

(1979) Een bijna verdwenen ras uit de voormalige DDR met aantrekkelijke eigenschappen! De muisjesvormige knollen hebben een gele schil en lichtcrème knolvlees. De textuur is iets bloemig, oftewel vrij vast met een opvallen goede smaak. Een lekkerbek om absoluut niet te vergeten... Ik stel me zo voor dat deze samen met een gebakken forelletje niet te versmaden is!
BIJZONDERE RASSEN ALS DEZE LEVEREN WE IN EEN GEMENGDE POOTMAAT, ER KUNNEN (ZEER) GROTE KNOLLEN BIJZITTEN, DEZE PLANT JE IN ZIJN GEHEEL OF JE SNIJDT DEZE IN STUKKEN MET UITLOPERS.

Heerlijke aardappel, vrij klein en geel van kleur, 15-25 opbrengst per plant en de smaak is raak! “Minstens zo lekker als de Opperdoezer Ronde” zeggen de Friezen… De oorsprong is niet met zekerheid te achterhalen. Misschien is het al een oudje uit het begin van de 18e eeuw, meegenomen door vervolgde doopsgezinden, die (op drift geraakt) zich in Surhuisterveen vestigden. Een andere mogelijkheid is de verwantschap met het Berlikumer Geeltje, dat rond 1890 door van der Werf werd geteeld. In elk geval is jarenlang de bakermat in de Noardlike Wâlden (Noordelijke Friese Wouden) geweest. Opvallend was en is de goede ziekteweerstand, inclusief de aardappelziekte. De plant is vrij open van groei met smal blad, droogt dus snel na regen en rijpt ook snel af. De knollen kunnen vrij dicht op elkaar geplant worden. Hoewel de oogst vroeg is kunnen de knollen lang bewaard blijven met behoud van smaak. Bakken en koken leidt beide tot lekkernijen!

(1996) (Caspar x Torva) Dit zeer vroege ras luidt het aardappelseizoen in bij de Denen! De opvallend goede smaak, vaste kookeigenschap en tamelijk goede bewaarbaarheid kom je in deze combinatie niet vaak tegen bij hele vroege rassen, een aanrader dus! De oppervlakte is glad, met oppervlakkige ogen. Geef de planten (aan de voet) water bij opvallende droogte. Goede en ruime ziekteresistentie!

(1942) Ouders: Doon Pearl x Cumnock. Vanaf de zestiger jaren brak dit ras door tot een zeer populaire vroege aardappel, vroeger dan Arran Pilot. Eet ze jong het ras is dan op zijn best.

Historisch ras uit Duitsland, oorsprong mij verder niet bekend. Uiteraard heb ik dit oude rasje uitgeprobeerd en kan de volgende gegevens verstrekken:
Bijna bolronde knollen met mooie, gladde schil. Het crème knolvlees zorgt voor een zeer bloemige aardappel, de ideale pieper voor de liefhebber van bloemig: stamppot, lekker jus-tje, gewoon een ouderwetse smaak!

(vóór 1854) Een zeer oud ras uit het Westland (Zuid-Holland), dat waarschijnlijk uit Duitsland is gekomen. De oogst is vrij vroeg en deze levert onregelmatige, op Friese Geeltjes (Fryske Gieltsjes) en Opperdoezer Ronde gelijkende knollen. Genetisch onderzoek zou moeten uitwijzen, of deze rassen gelijke voorouders hebben. De smaak is bijzonder goed, vandaar dat zo’n “oudje” de tand des tijds overleeft! Ze zijn iets bloemig met een opvallend volle smaak.

(1937) Ouders: Zeeuwse Blauwe x Alpha. De kweker van dit vrij vroege, bijna ronde aardappeltje is dhr. C. Koopman. Verder dankt dit ras zijn naam aan de blauwe schil, inwendig is de knol lichtgeel. Annemieke Smit plaatste op internet een rake typering:
‘Koopmans Blauwe’ was voor mij een openbaring. Ik was nooit verder gekomen dan vastkokende en bloemige aardappels. Vastkokende bak je of gebruik je voor salades, bloemige kook je of daar maak je aardappelpuree van. Maar dit kleine, blauwe aardappeltje smaakte romig. Romig? Ja, romig. Ik kan het niet anders omschrijven. Ik testte het bij anderen. Gaf ze een aardappel uit de supermarkt en daarna een ‘Koopmans Blauwe’. En zelfs de minder begaafde fijnproevers wisten het meteen: dit is anders. Bloemig en vastkokend zijn ineens zinloze benamingen geworden. Dit aardappeltje ontsteeg alle categorieën. Helaas, de ‘Koopmans Blauwe’ wordt bijna niet meer verbouwd in Nederland. “Te gevoelig voor ziektes en er zitten zoveel pitjes in dat mensen geen zin hebben om ze te schillen”, verklaarden ze bij boerderij Schellach in Zeeland die tot voor kort mijn favoriete aardappeltje nog in het assortiment had. Vanaf dat moment heb ik me op iedere nieuwe, bijzondere aardappel gestort die ik bij de aardappelboer aantref. Maar geen één kan tippen aan ‘Koopmans Blauwe’.

(vóór 1900) Vooral op zilte grond geteeld krijgt dit rasje zijn unieke smaak. Daarbuiten blijft het een heel smakelijke aardappel, die echter de naam ‘La Bonnotte de Noirmoutier’ niet mag dragen. Houd het dan bij ‘La Bonnotte’... Door de speciale en beperkte teeltplaats (zie hieronder) is deze aardappel de duurste ter wereld.
Geschiedenis:
De oorsprong van dit streekrasje is onbekend, maar zeker is, dat op het eiland Noirmoutier dit ras in de 19e eeuw vroeg werd geplant voor een primeuroogst. Na de 1e wereldoorlog heeft een eilandboer met een goed geheugen dit ras weer gevonden in de buurt van Barfleur. Ondanks primitieve teeltmethoden en kleine oogsten komen we dit ras tegen als een van de lekkerste volgens de inwoners van Parijs. De vroege jaren 1960, met zijn toenemende agrarische modernisering overleeft dit rasje niet. In de jaren rond 1990 lukt het (omdat de tijd er weer rijp voor was) om het ras in zijn oude vorm terug te kweken, vanuit nog gekweekte restanten. Nu is de oude traditie weer hersteld: planten met Maria Lichtmis (2 februari), kweken op zilte, unieke grond, bemest met o.a. zeewier en 90 dagen later oogsten: begin mei. Het oogsten, eten en verhandelen gebeurt tijdens een feestelijk festival. Tip van een klant: dit ras heeft de neiging om de nieuwe knollen naar boven te laten groeien, regelmatig aanaarden dus om groene knollen te voorkomen!

Een moderne, vroege aardappel met uitstekende consumptiekwaliteiten: vast genoeg voor het bord en bloemig genoeg voor een heerlijke friet! Uiteraard ook als gebakken of als chips piepertje. De combinatie met uitmuntende bewaareigenschappen zorgt ervoor dat Lady Amarilla over een zeer lange periode is te gebruiken.

(1996) Dit Nederlandse ras (Meijer B.V.) is ontstaan uit een kruising tussen Mansour en een coderas. Ze zijn zeer vroeg oogstbaar, de iets ovalen knollen zijn geel van schil en geelvlezig. Bijzonder voor zo’n primeurras is de vaste kookkwaliteit en hoge opbrengst. Dit ras is zeer populair bij kwekers en wordt hoog gewaardeerd vanwege de smaak.

Een zeer vroeg oogstbare primeur-pieper! De oogst is groot en erg lekker: tamelijk vast en bij latere oogst iets bloemig. De knollen zijn bolrond met crème knolvlees.

(1964) Ouders: Ulster Knight x coderas.
Dit bijzonder lekkere aardappeltje geeft een regelmatige oogst van vrij kleine, ovaalronde knollen, die in de schil gekookt worden. Heel populair in de horeca (als baby-aardappel) omdat ze niet doormidden gesneden hoeven te worden. De knollen zijn crèmewit, de textuur glad en vrij stevig en de smaak wordt zeer geroemd! Dit ras is ook zeer geschikt voor teelt in zakken of potten. Vroeg oogsten geeft uiteraard de meeste kleine knollen, ze kunnen (zolang het blad gezond blijft) eventueel langer groeien voor een grotere oogst en zijn dan middenvroeg tot laat.

(1928) Ouders: Bravo x Jam. In Groningen en Friesland bij de liefhebber nog erg in trek! Destijds was het een veelzijdig aardappel, die een voortreffelijke smaak combineerde met een goede verwerkbaarheid in de zetmeelindustrie. Het is een vrij bolle, enigszins onregelmatig gevormde licht kruimige aardappel die vrij vroeg oogstbaar is en toch goed bewaarbaar. Geelschillig, lichtgeel knolvlees. We redden dit rasje van de ondergang door ze met een paar kwekers te blijven telen. Wie doet er mee?

ECO GETEELDE AARDAPPELS. (1928) Ouders: Bravo x Jam. In Groningen en Friesland bij de liefhebber nog erg in trek! Destijds was het een veelzijdig aardappel, die een voortreffelijke smaak combineerde met een goede verwerkbaarheid in de zetmeelindustrie. Het is een vrij bolle, enigszins onregelmatig gevormde licht kruimige aardappel die vrij vroeg oogstbaar is en toch goed bewaarbaar. Geelschillig, lichtgeel knolvlees. We redden dit rasje van de ondergang door ze met een paar kwekers te blijven telen. Wie doet er mee?

ECO GETEELDE AARDAPPELS.
(2000) Ierland. Zeer gladde, iets ovale knollen met een lichtgele schil en geel knolvlees. De oogst is vroeg tot middenvroeg (hangt af van de planttijd) en de smaak van dit bloemige ras is zeer goed. De reden, dat we dit moderne ras importeren is de hoge mate van resistentie tegen de aardappelziekte en schurft en de hoge opbrengst van grote knollen (8 knollen in 1 kg). Zie ook www.orlapotatoes.com class="desc-group">VROEG BIOLOGISCH RAS VOOR FIJNPROEVERS.
Een vroeg ras betekent vooral dat deze snel groeit en dus vroeg oogstbaar is. De planttijd is eigenlijk tegelijk met latere rassen (april). Om extra vroege oogst te krijgen worden deze rassen echter vaak vroeger geplant (half maart met bescherming van folie of zelfs vanaf januari onder glas). De vroege rassen hebben minder snel last van de gevreesde aardappelziekte (Phytophthora infestans). Hoewel de epidemie steeds vroeger optreedt: ruim planten en kali bemesten. Zet ze niet op een te natte plek, wel goed in de zon. De gemiddelde plantafstand is 70x40 cm, wij adviseren om 80x40 cm aan te houden om ziektes te voorkomen.

(vóór 1900) Dit vrij oude streekras was vroeger vooral bekend in Zuid-Holland en Zeeland en wordt nog steeds sporadisch geteeld op Goeree-Overflakkee. De knollen zijn iets hoekig rond met in de vrij diepe ogen de typerende paarse kleur, het knolvlees is okergeel. De smaak is de beloning: deze is zeer goed en alom geliefd! Dat deze eigenschap samengaat met een grote vatbaarheid voor de aardappelziekte wordt voor lief genomen: jong oogsten is dus de boodschap. Jarenlang hebben hobbyisten dit ras onderling uitgewisseld omdat deze niet meer verhandeld werd. Ik herinner me de jarenlange (ietwat stiekem gestelde) vraag naar “Paarspitjes” aan de toonbank... We hebben ze dus weer!

(1968) Dit is een van de meest populaire vroege aardappels van de UK. Typisch Engels is het vrij lichte knolvlees, wat niets afdoet aan de smaak, het is maar wat je gewend bent... Je kan een grote oogst verwachten van ovaalronde, vrij gladde en vrij vastkokende knollen.

(1942) Heel af en toe kunnen we aan dit zeldzame ras komen, de roodschillige Eersteling. Net als zijn gele broertje een zeer vroeg ras, teelt u deze beauty voordat het te laat is… De aardappels zijn lekker (en) bloemig, niet geschikt om mee te bakken, der opbrengst kan enorm zijn!

(1978) Ouders: Humalda x coderas
Een zeer aantrekkelijke Franse aardappel: de knollen zijn ovaalrond tot eivormig, rozerood van schilkleur en het knolvlees is crèmekleurig. Ze zijn de eerste maanden het lekkerst: tamelijk vast, aromatisch en mooie zoete tinten. Kook ze in de schil, dat behoudt de smaak het best. Hoewel het blad kan worden aangetast door Phytophthora zal deze zelden of nooit de knollen aantasten.

ECO GETEELDE AARDAPPELS. Een vroeg oogstbaar ras uit 1946, kruising tussen Rode Eersteling x Herald, een Fries ras dat lang populair was en nu weer voor hobbyisten beschikbaar is! De ovaalronde, gladde knollen hebben lichtgeel knolvlees en zijn iets bloemig. Jong geoogst is dit vroege ras op zijn best, na enige bewaring komt de bakkwaliteit goed uit de verf. Dit ras is goed droogtebestendig en laat zich uitstekend vervroegen in de kas. Door de vroege oogst is Phytophthora (de beruchte aardappelziekte) nauwelijks aan de orde.

(1993) (Maritta x [Record x 1673-1]) Zowel in de VS als in Europa is dit Duitse ras doorgebroken! De zeer goede resistentie tegen de aardappelziekte (Phytophtora) helpt daarbij uiteraard. Dit ras geeft een grote oogst van ronde tot ovalen knollen, gele schil en crèmegeel knolvlees. De smaak is prettig aromatisch met een zacht mondgevoel. Ondanks de vroege oogst is deze vrij lang te bewaren.

(1901) Een oud klei-aardappeltje met spits toelopende peervorm. Charles Sharpe ontwikkelde dit vroege ras. De knollen zijn bijzonder licht van schilkleur. Het ras is nooit echt doorgebroken maar wordt vanwege de zeer goede smaak nog door enkele kwekers in stand gehouden. Bloemig.

Dit oude, Finse ras geeft zelfs onder Scandinavische omstandigheden een zeer goede oogst! We telen ze hier in Nederland ook graag, lees maar waarom...: de vorm is rond tot iets ovaal, (soms wat hoekig) met iets ingezonken ogen. Lichtbruine schil en lichtgeel knolvlees. Na koken blijkt de tamelijk vaste (tot iets bloemige) textuur met een fijne, iets zoete smaak, echt een lekkernij in warme of afgekoelde toestand!

(1949) Een Friese aardappel, die nog steeds hoge ogen gooi! Het is echt een primeurras, dat zich graag onder glas laat vervroegen. Ondanks de korte groeitijd kan je een zeer grote oogst verwachten van ovaalronde, grote knollen met lichtgeel knolvlees. De prettige, iets zoete smaak samen met een vrij vaste textuur geven het ras in de culinaire wereld een hoog cijfer, daarbij zijn ze zeer Phytophthora (aardappel) resistent!
Rungis heeft altijd een extra smakelijke kwaliteit uit het Franse schiereiland Noirmoutier en noemt ze “de lekkerste vroege, nieuwe aardappel!”. Ze groeien uitstekend bij ons in Noord-Europa maar door de zeer goede warmte- en droogtebestendigheid vind je ze ook veel in zuidelijk Europa en Noord-Afrika.

(1955) Ouders: Katahdin x (Epicure x Pepo). Geroemd door niemand minder dan de schrijver Roald Dahl vanwege de heerlijke smaak! De oogst is goed en vrij vroeg, toch goed te bewaren. Tamelijk vast in de kook, Epicure is immers een van de voorouders van Foremost. Roald Dahl schrijft: "Ook een traktatie zijn nieuwe aardappeltjes, vers opgegraven wanneer ze nog klein zijn. De beste om te verbouwen vind ik de Suttons Foremost. Maar ik laat ze nooit groter worden dan een Reine-Claude pruim. Ik ben bang dat al die geïmporteerde nieuwe aardappels die vanuit Malta, Cyprus, Egypte en Israël ons land binnenstromen vóór de onze er al zijn, te lang liggen om nog smaak te hebben." Wie heeft nog meer aanmoediging nodig?

(1994) Dit Schotse ras is ontstaan uit een kruising tussen Stroma (kindje van Désirée) en een coderas en heeft dus (hoe kan het ook anders) ook Hollands “bloed” in zich! De naam verraad al dat het hier om een zeer snel groeiend ras gaat (vroeg oogstbaar), in 2 maanden kan je al een goede oogst verwachten. Mede hierdoor en door de compacte groei is dit een topper voor de teelt in potten en bakken! De lichte schil herbergt crèmekleurig knolvlees met een zalvende textuur.

Ouders: Cunera x coderas
Een prachtige, moderne aardappel met veel toepassingsmogelijkheden. Ondanks de vroege oogst is deze zeer goed te bewaren! De iets ovaalronde knollen hebben een helderrode schil met lichtgeel knolvlees. Jong gegeten zijn ze tamelijk vast, bij langere bewaring worden ze bloemiger. Ons smaakpanel roemde het fijne aroma. De knol is goed resistent tegen Phytophthora en je kan een zeer grote oogst verwachten. ‘Tiamo’ kan ook in warmere landen rond de Middellandse Zee geteeld worden. Een klant mailde ons: “Hierbij een foto (met snoeischaar) van de oogst van 5 planten Tiamo aardappelen. Het zijn harde, vastkokende aardappelen die dicht onder de oppervlakte zitten. De smaak is fantastisch, evenals het schilgemak.” Een klant meldde ons, dat de Coloradokever (ondanks aantastingen elders) van dit ras afbleef!
BIJZONDERE RASSEN ALS DEZE LEVEREN WE IN EEN GEMENGDE POOTMAAT, ER KUNNEN (ZEER) GROTE KNOLLEN BIJZITTEN, DEZE PLANT JE IN ZIJN GEHEEL OF JE SNIJDT DEZE IN STUKKEN MET UITLOPERS.

DIT RAS HEEFT EEN KORTE KIEMRUST, DUS LOOPT AL EEN BEETJE UIT!
(1973) Kweker: H.I. Bierma, kruising Bierma P584 x Désirée. Het eerste dat opvalt is de enorme oogst! In 2017 gaf dit ras de ongelofelijke gemiddelde opbrengst van 40 knollen per plant. De langovalen knollen hebben een lichtroze schil met crème knolvlees. Na koken blijkt een fijnbloemige textuur, een licht aroma met iets zoete tonen.

(1992) Ouders: Kismet x (Desiree x Maris Piper).
Ondanks de zeer snelle groei en dus vroege oogst, is dit een prima smakende aardappel die zowel voor normale kook als voor bakken heel geschikt is. De knollen zijn o.h.a. vrij groot en de opbrengst is dus behoorlijk hoog! Op lichte kleigrond geteeld is de smaak optimaal. Tip: plant ze eens heel laat als 2e teelt vanaf juli, je kan in de nazomer lekkere jongen piepers eten.

Ouders: Cécile x Red Scarlett
Deze langwerpige, roodschillige aardappels krijgen in smaaktesten een zeer hoog cijfer! Een echte aanwinst voor de liefhebber van een tamelijk vaste pieper. De oogst is vrij hoog en de bestendigheid tegen ziekten redelijk tot hoog. Vanwege het flinke gewas kan je dit ras het beste een ruime plantafstand geven en de knollen wat dieper poten.

Een middenvroeg Deens ras van onbekende, maar zeer oude oorsprong! Æggeblomme betekent “eigeel”, wat verwijst naar het mooie, okergele knolvlees. De knollen zijn vrij klein, rond en deukig van vorm met diepe ogen: typisch een ras om met (dunne) schil en al te koken! De smaak is vol, zachtzoet en met een vaste textuur. Na toetreding tot de EG dreigde dit ras door regelgeving te verdwijnen, gelukkig zijn er alerte Denen geweest, die deze unieke lekkernij hebben doorgeteeld! Veel oudere Denen ervaren smakelijke nostalgie bij de opleving van dit ras.

(1967) (Merrimack x Kennebec) Opvallende aardappel uit de VS met een hoge opbrengst! Algemeen inzetbaar voor koele en warme gebieden. De grote, ovaalronde knollen hebben vrij vlakke ogen. De gele schil bedekt opvallend wit knolvlees, een kleur die we in Europa niet zo gewend zijn. Laat je verrassen door deze bloemige aardappel, want de smaak is opvallend fris met een iets romig mondgevoel, waardoor deit ras ten onrechte ook wel “vastkokend” genoemd wordt. De ziekteresistentie schijnt goed te zijn, ik hoor het graag.

ECO GETEELDE AARDAPPELS.
(1993) Ouders: Désirée x Cara
De ovaalronde knollen geven fijnkruimig knolvlees, voldoende vast voor de toepassing in salades. Een ruim toepasbare pieper dus, die vaak wordt beschouwd als de “moderne” King Edward, vanwege het uiterlijk (gele schil met roze blosvlekken) en de zeer goede smaak (zie 407600). De resistentie tegen Phytophthora in de knol is zeer hoog.

(2011) Ouders: Stroma x Zaailing van een Solanum phureja. Een bijzondere verschijning: warmrode schil met grote crèmekleurige vlekken rond de ogen. De knollen zijn meestal vrij klein en rond. Schrob ze schoon en kook of rooster ze met schil en al voor een prachtige aardappelschotel! De vrij vaste structuur en uitstekende, bijna zoete, boterachtige, kastanjesmaak verwennen de tong! Middentijds rijpend, Schots ras van Zela J. Doig.

De naam duidt op een aardappel dat goed tegen warmte kan. De oogst in Nederland is heel behoorlijk, dus koel weer is geen probleem. De bijna bolronde knollen hebben een lichtbruine schil die lichtcrème knolvlees herbergen. Na koken bleek een vrij vaste structuur met een fijne, lichte smaak.

Een prachtig, oud, Duits ras, waar we vooralsnog de bron of het ontstaan niet van hebben achterhaald. Het is een sterk groeiende, (dus veel oogst gevende,) gele aardappel met romig-geel knolvlees en een zeer rijke smaak die nauwelijks boter behoeft. De knollen zijn iets langwerpig, vrij groot met ondiepe ogen en lichte “netvorming” op de schil. De structuur is iets bloemig, het is een populair ras om te bakken! Middentijds oogstbaar.

Deze zaailing uit het 1980-er Duitse ras Barbara geeft een grote oogst van ouderwets bloemige aardappels. De knollen zijn iets ovaal en hebben een donkerpaarse schil met lichtbruine vlakken, evenals de voorouder Barbara. Het crèmekleurige knolvlees heeft een paarse ring net onder de schil. Een ideale pieper voor purée, een kuiltje met jus of gebakken. Middenvroeg oogstbaar.

Deze zaailing uit het 1980-er Duitse ras Barbara geeft een grote oogst van tamelijk vaste (iets bloemige) aardappels. De knollen zijn lang ovaal en hebben een donkerpaarse schil met lichtbruine vlakken, evenals de voorouder Barbara. Het crèmekleurige knolvlees heeft een paarse ring net onder de schil met paarse zweem naar het midden. De bloemigheid is redelijk fijn van textuur met een licht aroma. Een ideale pieper voor purée, een kuiltje met jus of gebakken. Middenvroeg oogstbaar.